Alle pagina’s nl.m.wikipedia.org Pagina’s weergeven vanaf: E
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Speciaal:AllePaginas?from=E&to=&namespace=0
Ecologie
Ecologie of oecologie of omgevingsbiologie is een biologische vakwetenschap. De ecologie bestudeert zowel de wisselwerking tussen organismen onderling, binnen populaties en levensgemeenschappen (de biotische milieufactoren), als de relaties van deze biologische eenheden met hun niet-biologische omgeving (de abiotische milieufactoren). Biotische en abiotische factoren samen vormen een ecosysteem. De autoecologie is de studie op het niveau van één soort organisme binnen een gegeven ecosysteem. De synecologie of gemeenschapsecologie bestudeert alle soorten organismen, ofwel de levensgemeenschap, van een gegeven ecosysteem. De populatiebiologie onderzoekt de dynamiek en evolutie van (populaties van) soorten.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ecologie
Economie
wetenschap die zich bezighoudt met de produktie, distributie en consumptie van goederen en diensten
Economie (uit het Griekse oikos (οἶκος), huis en nomos (νόμος), regel; letterlijk dus huishoudkunde) is een wetenschap die zich bezighoudt met de keuzes die mensen maken bij de productie, consumptie en distributie van schaarse goederen en diensten. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen macro-economie, waar vragen naar voren komen over de nationale en wereldwijde economie, zoals werkloosheid, inflatie en rentestanden, meso-economie en micro-economie, over het gedrag van bedrijven en consumenten. Algemene economie kan worden opgesplitst in de vakgebieden commerciële economie of marketing en bedrijfseconomie.
In Nederland wordt economie tot de sociale wetenschappen gerekend, in Vlaanderen tot de gedragswetenschappen. Net als deze wetenschappen houdt de economische wetenschap zich niet alleen bezig met beschrijvende uitspraken, oftewel hoe de economie werkt, maar (in de politieke economie) ook met normatieve uitspraken, oftewel wat gewenste situaties zijn.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Economie
Economie (systeem)
systeem
Economie is de wijze van productie, distributie en consumptie van schaarse goederen en diensten in een samenleving. Dit systeem van economisch handelen is het onderwerp van studie van de economische wetenschap.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Economie_(systeem)
Eigendom
al dat wat zich in het bezit van een of meerdere personen bevindt
Eigendom is het recht van een rechtssubject om over een zaak (stuk grond, voorwerp, hoeveelheid contant geld enz.) naar eigen goeddunken te beschikken en anderen van deze beschikking uit te sluiten. Eigendom van een natuurlijke persoon heet particulier, privaat eigendom en privé-eigendom; eigendom van een gemeenschap gemeenschappelijk of collectief eigendom; eigendom van een staat heet publiek eigendom of staatseigendom. De rechthebbende van de eigendom van een zaak wordt eigenaar genoemd.
In het dagelijks spraakgebruik en in andere wetenschappen dan het recht wordt bezit vaak als synoniem van eigendom gebruikt. Het (Nederlands) recht maakt hier echter een onderscheid: bezit is hier slechts het feitelijk kunnen beschikken over een zaak inhoudt — de zaak kan bijvoorbeeld ook geleend, gehuurd, gepacht of gestolen zijn.
De regulering van eigendom is een van de meest fundamentele onderdelen van een maatschappijordening, omdat ze de economische dingen bepaalt: wie is eigenaar van schaarse productiemiddelen als grond, delfstoffen, industrie? Deze vraag heeft in de loop van de geschiedenis conflicten opgeleverd, variërend van filosofisch debat tot oorlogvoering.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Eigendom
Emergentie
Emergentie is een begrip uit de systeemtheorie, filosofie en wetenschap en verwijst naar de ontwikkeling van complexe georganiseerde systemen, die bepaalde nieuwe eigenschappen vertonen die niet aanwezig zijn bij hun samenstellende delen. “Het geheel is méér dan de som der delen.” Vaak zijn er voor het ontstaan van zo’n emergent verschijnsel méér voorwaarden noodzakelijk dan alleen een wisselwerking tussen de samenstellende delen.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Emergentie
Emotie
innerlijke beleving of gevoel – Een emotie is een innerlijke beleving of gevoel als vreugde, angst, boosheid, verdriet dat door een bepaalde situatie wordt opgeroepen of spontaan kan optreden. Emoties zijn subjectieve gevoelens en gaan samen met lichamelijke reacties en gezichtsuitdrukkingen en gedrag.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Emotie
Emotionele intelligentie
Emotionele intelligentie, gemeten met de index EQ, is een aanvulling van het traditionele intelligentiequotiënt (IQ).
Het EQ wordt algemeen gebruikt om te achterhalen in welke mate mensen emotioneel vaardig zijn door middel van expressie, zelfkennis en empathisch vermogen en die hierdoor maatschappelijk succes kunnen bewerkstelligen. Men kan echter de discussie aangaan wat precies verstaan wordt onder ‘maatschappelijk succes’ en wie dit bepaalt.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Emotionele_intelligentie
Empathie
inlevingsvermogen
Empathie is inlevingsvermogen, de kunde of vaardigheid om zich in te leven in de situatie en gevoelens van anderen. Het woord empathie is afgeleid van het Griekse woord ἐμπάθεια (empatheia) of invoelen.
Het zichzelf kunnen verplaatsen in anderen draagt bij tot het kunnen begrijpen van emoties van anderen en tot de communicatie met je medemens. Zonder empathie praat je langs elkaar heen of ontstaan er meningsverschillen. Empathie steunt ook op een goed ‘lezen’ of verstaan van verbale en non-verbale communicatieboodschappen van anderen. Empathie is niet hetzelfde als altruïsme. Empathie is een gevoel of beleving die automatisch wordt opgeroepen, en kan een voedingsbodem zijn voor altruïstisch gedrag, zoals het bieden van een helpende hand. Maar altruïsme blijft een kwestie van een keuzeproces. Empathie omvat zowel een cognitieve als een affectieve component.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Empathie
Empirisme
Filosofische stroming
Het empirisme is een filosofische stroming waarin gesteld wordt dat kennis voornamelijk of geheel voortkomt uit de ervaring. Volgens de kennistheorie van het empirisme bezit de mens geen enkele vorm van aangeboren kennis, en moet bij de geboorte zijn geest opgevat worden als een onbeschreven blad of tabula rasa. Het empirisme staat in deze kennistheoretische opvatting tegenover het rationalisme, dat de rede en het denken aanwijst als voornaamste kennisbron.
In de antieke filosofie zijn bij Aristoteles en Epicurus reeds ‘empiristische’ tendenzen aan te wijzen. Echt doorbreken zou het empirisme pas in de 17e en 18e eeuw in Groot-Brittannië, uitgewerkt door denkers als Francis Bacon, John Locke, George Berkeley, David Hume en John Stuart Mill. Verdere vormen van empirisme vindt men terug in het positivisme van Auguste Comte, het pragmatisme van William James, de analytische filosofie van Bertrand Russell, het logisch empirisme van Rudolf Carnap en het constructief empirisme van Bas van Fraassen.
Empirisch onderzoek is sinds de wetenschappelijke revolutie de enige geaccepteerde manier van natuurwetenschappelijke kennisverwerving.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Empirisme
Endorfine
Endorfine is een door het lichaam geproduceerde opioïde peptide met pijnstillende eigenschappen die als neurotransmitter fungeert. Endorfines worden geproduceerd door de hypofyse (hypothalamus bij gewervelden) tijdens lichamelijke inspanning, opwinding, pijn, pittig eten, liefde en orgasme. Ze lijken op opiaten in hun vermogen om pijnstilling te veroorzaken evenals een gevoel van welbevinden en geluk.
Endorfines maken deel uit van de groep signaalstoffen die bekendstaat als neuropeptiden en waarvan verondersteld wordt dat ze aanwezig zijn in vele lichaamsweefsels, inclusief weefsels van het perifeer en centraal zenuwstelsel. Er zijn drie types endorfines α-, β-, γ-endorfine.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Endorfine
Erotiek
Erotiek is het geheel van de liefdegevoelens (Van Dale). Het kan ook gezien worden als een vorm van seksualiteit waarbij de nadruk niet meteen ligt op geslachtsgemeenschap maar op de gevoelens eromheen, vooral op het opbouwen van verlangen naar geslachtsgemeenschap.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Erotiek
Ervaring
Ervaring is kennis hebben van de gebruikelijke gang van zaken, verkregen door observatie en betrokkenheid bij bepaalde processen of toestanden. Het begrip ervaring is haast synoniem met inzicht, knowhow en weten. Een persoon met een aanzienlijke ervaring op een bepaald gebied, is een expert en zijn ervaring is expertise.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ervaring
Essentie
De essentie (Latijn: essentia, van esse, zijn) of het wezen is filosofisch gezien de aard van iets, datgene wat kenmerkend is voor iets en zonder welke het de identiteit verliest. Essentie is datgene wat overblijft als de randzaken worden weggedacht, bij Aristoteles de to ti en einai. Het essentiedenken veronderstelt dus het bestaan van een zuiver wezen, omgeven door bijzaken. Essentialisme veronderstelt dat iedere entiteit wordt gedefinieerd door een aantal noodzakelijke eigenschappen.
Voor Aristoteles bevond de essentie van een voorwerp of substantie zich in de substantie zelf, deze is immanent. Volgens de ideeënleer van zijn leermeester Plato zijn waarneembare kenmerken van voorwerpen slechts tijdelijke manifestaties van eeuwig bestaande Ideeën of Vormen. Deze Vormen bevonden zich bij Plato dus buiten de materie, ze zijn transcedent.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Essentie
Esthetica
Esthetica of esthetiek is de leer van de zintuiglijke waarneming, in meer specifieke zin de tak van de filosofie die zich bezighoudt met schoonheid en kunst.
De term is afgeleid van het Griekse woord αἰσθητικός, wat dezelfde wortel heeft als αισθησις (aisthesis). Dit laatste betekent zowel zintuiglijke ervaring als gevoel. In het algemeen verwijst de hiervan afgeleide term esthetica naar de filosofische discussie over de essentie van kunst (ook wel: kunstfilosofie) of de essentie van schoonheid. Tegenwoordig dekt ‘esthetica’ vele ladingen en worden er soms heel verschillende betekenissen aan toegeschreven.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Esthetica
Esthetische smaak
Smaak als een esthetisch, sociologisch, economisch en antropologisch concept verwijst naar een cultureel patroon van keuze en voorkeur. Hoewel smaak vaak als een biologisch concept wordt opgevat, kan het ook redelijkerwijs bestudeerd worden als een sociaal of cultureel fenomeen. Smaak gaat over het onderscheid maken tussen dingen zoals stijlen, manieren, consumptiegoederen en kunstwerken. Maatschappelijk onderzoek naar smaak gaat over het menselijk vermogen om te oordelen wat mooi, goed en passend is.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Esthetische_smaak
Eten
activiteit van het tot zich nemen van voedsel
Eten (het werkwoord) is de activiteit van het tot zich nemen van voedsel. De term eten (het zelfstandig naamwoord) wordt ook gebruikt voor de substantie die gegeten wordt.
Mensen en dieren dienen geregeld voedsel tot zich te nemen om er energie en bouwstoffen voor het lichaam uit te halen. De aanleiding is meestal een gevoel van honger.
Het eten gebeurt door het voedsel in te nemen via de mond (of bek bij dieren, snavel bij vogels). Mensen die als gevolg van ziekte geen voedsel kunnen innemen via de mond, worden vaak gevoed door middel van een sonde.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Eten
Ethiek
Ethiek (Grieks: èthos, gewoonte of zedelijke handeling), moraalfilosofie, morele filosofie of moraalwetenschap is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met de kritische bezinning over het juiste handelen. In algemene zin probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en om de motieven en consequenties van deze handeling te kunnen evalueren. Ook in de politiek (onder meer bij het vaststellen van het strafrecht), het bedrijfsleven en de geneeskunde spelen ethische vragen een belangrijke rol, en ook in wetenschaps- en studiegebieden zoals geschiedenis, biologie en sociologie is de ethiek van het vak af en toe onderwerp van discussie.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ethiek
Euforie
Euforie (van het Grieks ευφορία, euphoria) is een extreem gevoel van vreugde. Het gevoel van euforie komt met name voor wanneer een extreme prestatie verricht is. Na een marathon voelen mensen zich bijvoorbeeld extreem gelukkig, terwijl ze lichamelijk vaak totaal uitgeput zijn. Een van de factoren die bijdragen aan een gevoel van euforie, is de aanwezigheid van endorfinen (endogene morfinen) in het lichaam. Als het gevoel van blijdschap niet in verhouding staat tot de omstandigheden, kan er sprake zijn van een manische episode. Euforie is het tegengestelde van dysforie.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Euforie
Eugenetica
Rasverbetering
De eugenetica of rasverbetering is het onderzoek naar het verbeteren van de genetische samenstelling van een populatie. Het verbeteren van de menselijke bevolking was hierbij vaak het streven. Het woord is gevormd naar het Grieks voor ̉εύ (goed) en γένεσις (oorsprong). Een persoon die een voorvechter, aanhanger of onderzoeker van eugenetica is, wordt een eugeneticus genoemd.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Eugenetica
Eusocialiteit
Eusocialiteit is een sociale samenlevingsvorm die gekarakteriseerd wordt door overlappende generaties, coöperatieve broedzorg en gespecialiseerde reproductieve en non-reproductieve kasten. Eusocialiteit komt voor bij sommige soorten insecten, kreeftachtigen en zoogdieren. Eusocialiteit dient niet verward te worden met het sociale gedrag bij gewervelde dieren waarbij hiërarchieën en taakverdelingen tijdens het broeden of de zorg voor jongen een belangrijke rol spelen.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Eusocialiteit
Evenwichtszin
biologisch proces
Evenwichtszin is het vermogen van een organisme om lineaire versnelling en rotatie van zijn hoofd (of kop) waar te nemen.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Evenwichtszin
Evidentie
Evidentie (of aanwijzingen) is in de wetenschapsfilosofie het materiaal waaraan men een hypothese toetst. Dat wat evident is wordt bij voorbaat als waar aangenomen. Als de evidente stelling de hypothese ondersteunt spreekt men van positieve evidentie, als ze tegen haar pleit van negatieve evidentie.
Evidentie is niet te verwarren met bewijs. Dit kan men uitsluitend toepassen op logische stellingen, in de wiskunde en de logica, samen de logische wetenschappen genoemd. Een hypothese uit de empirische wetenschappen (alle andere wetenschappen dan de logische, zowel natuur- als menswetenschappen!) kan nooit[bron?] bewezen worden, maar wel aannemelijk gemaakt. Als de hypothese niet toetsbaar is, is ze in principe niet wetenschappelijk.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Evidentie
Executieve functies
hogere controlefuncties van de hersenen
Onder executieve functies (EF) worden de hogere controlefuncties van de hersenen verstaan. EF zijn lastig eenduidig te definiëren. Dit komt doordat zij meerdere verschillende deelfuncties omvatten. EF worden wel vergeleken met de taken van een ondernemer van een groot bedrijf. De ondernemer moet allereerst in staat zijn om een algemene strategie te volgen om het bedrijf te leiden. Dit kan bijvoorbeeld inhouden: het verhogen van de productie, klanten tevreden stemmen, een goed personeelsbeleid voeren, enzovoort. Ten tweede moet hij relevante nieuwe informatie kunnen benutten om zijn plannen of strategie eventueel te wijzigen of bij te stellen; hij moet zich kortom flexibel kunnen aanpassen aan nieuwe situaties. Van de andere kant moet hij ook op de rem kunnen trappen als blijkt dat acties ongewenste gevolgen kunnen hebben. Ten derde moet hij in staat zijn meerdere taken gelijktijdig uit te voeren, en weten aan welke taken hij eventueel prioriteit moet geven. Ten slotte moet de ondernemer ook over sociale vaardigheden beschikken, en zijn bedrijf naar buiten toe goed kunnen vertegenwoordigen.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Executieve_functies
Expediteur
Een expediteur is een organisator van het verzenden van goederen. Dit is veel ruimer dan het louter vervoer van goederen van een plaats naar een andere. Naast het eigenlijke vervoer zorgt de expediteur ook voor de afhandeling van heel wat administratieve formaliteiten zoals het aanvragen van de nodige vergunningen, prijsaanvragen en –vergelijkingen, het onderhandelen van prijzen en het boeken van ladingen bij rederijen, organisatie van wegvervoer, opslag van goederen, organisatie van groepage van kleine loten goederen, het vervullen van eventuele douaneformaliteiten, de coördinatie tussen alle betrokken partijen, enzovoorts.
https://nl.m.wikipedia.org/wiki/Expediteur
Experiment
Een experiment of proef is een zorgvuldig opgezette en nauwkeurige observatie van een stukje werkelijkheid dat kan worden uitgevoerd om een wetenschappelijke hypothese te testen. Volgens Popper zou dit met een cruciale test moeten. Volgens de Duhem-Quinestelling is dit niet mogelijk.